Schildklierkanker
Gedifferentieerde schildklierkanker
Overzicht/epidemiologie
Schildklierkanker is de meest voorkomende endocriene kanker. De jaarlijkse incidentie ervan is de voorbije jaren toegenomen, waarschijnlijk door verfijning van de diagnosemethoden, waarmee nu ook voorheen onopgemerkte tumoren kunnen worden ontdekt. Zoals de meeste schildklieraandoeningen komt schildklierkanker vaker voor bij vrouwen. Schildklierkanker evolueert langzaam en heeft een gunstige prognose.
Risicofactoren
Schildklierkanker wordt bevorderd door accidentele blootstelling aan ioniserende straling en door genetische factoren.
Symptomen
Schildklierkanker uit zich vaak in de vorm van een asymptomatische schildkliernodus, die wordt ontdekt bij klinisch onderzoek of toevallig tijdens een beeldvormend onderzoek voor een andere pathologie. In meer zeldzame gevallen kunnen een cervicale lymfeklier, veranderingen in de stem of slikstoornissen op deze aandoening duiden.
Diagnose en onderzoeken
Schildklierkanker wordt gediagnosticeerd met beeldvormingstechnieken en aspiratiecytologie met dunne naald. Een echografie van de schildklier verschaft belangrijke informatie over de ‘noduli’, kleine tumoren die zich in de schildklier ontwikkelen maar niet noodzakelijk op kanker duiden. De echografie gaat daarom gepaard met een punctie van de nodus met een dunne naald en een microscopische analyse van de tijdens de punctie afgenomen cellen. Deze verschillende onderzoeken moeten met grote nauwkeurigheid worden uitgevoerd om hun betrouwbaarheid te garanderen.
De genetische afwijkingen die optreden bij schildklierkanker zijn bijna volledig geïdentificeerd door de Cancer Genome Atlas-studie uit 2014. Dankzij de ontwikkeling van moleculair-biologische technieken (bijv. NGS) kunnen deze anomalieën op de tijdens de cytopunctie afgenomen cellen in kaart worden gebracht om zo de diagnose te verfijnen. Zo kunnen we in de toekomst onnodige of te uitgebreide operaties vermijden.
In sommige gevallen wordt het onderzoek aangevuld met een scintigrafie. Een scintigrafie bestaat uit het intraveneus injecteren van een bijzonder kleine hoeveelheid radioactief product dat door de schildklier wordt opgevangen. Er wordt een instrument ter hoogte van de nek geplaatst om de door het product uitgezonden straling te detecteren. Een scintigrafie kan helpen om de activiteit van de nodus (noduli) beter te definiëren.
De door deze verschillende onderzoeken verstrekte informatie bepaalt de koers van de behandeling.
Traitements
La démarche conduisant au diagnostic de cancer de la thyroïde est subtile et la décision de procéder à une intervention chirurgicale est prise au terme d’une réflexion à laquelle participent tous les experts concernés : endocrinologues, radiologues, nucléaristes, pathologistes et, chirurgiens…Cette approche pluridisciplinaire permet de dégager l’attitude la plus appropriée pour chacun des cas discutés.
L’efficacité du traitement repose d’abord sur une approche chirurgicale performante. La chirurgie de la thyroïde, qui consiste en l’ablation partielle ou complète de la glande (thyroïdectomie) est délicate eu égard à la proximité des cordes vocales et des glandes parathyroïdes. Les parathyroïdes sont des glandes de petite taille, très proches de la thyroïde, impliquées dans la régulation du calcium et du phosphore dans le sang. La dextérité du chirurgien permet de contrôler les risques potentiels de l’acte chirurgical.
L’administration d’iode radioactif complète souvent l’intervention. L’iode est indispensable à la synthèse des hormones thyroïdiennes et l’iode radioactif est capable de détruire les quelques cellules de la thyroïde qui ont échappé à la chirurgie.
Le traitement complémentaire par radio-iode impose des mesures de radioprotection destinées à préserver l’entourage et l’environnement. Il nécessite une chambre d’isolement blindée dans laquelle le malade est hospitalisé durant deux à trois jours.
La chirurgie et l’iode radioactif conduisent généralement à la guérison du cancer. Le suivi, indispensable en raison du risque de récidive, est aisé et repose sur un test très fiable en l’occurrence le dosage de la thyroglobuline dans le sang. La thyroglobuline est la protéine de stockage des hormones thyroïdiennes. Elle est produite de manière spécifique par les cellules de la glande thyroïde. Une thyroglobuline détectable traduit la persistance de cellules thyroïdiennes, cancéreuses ou non, tandis que l’absence de thyroglobuline et celle de tissu thyroïdien résiduel à l’imagerie sont considérées comme des signes de guérison.
Après ablation de la thyroïde, il est nécessaire d’instaurer un traitement de substitution en hormones thyroïdiennes.
Le traitement combiné par chirurgie et iode radioactif permet, dans 95 % des cas, de guérir le cancer de la glande thyroïde. Le risque de récidive impose toutefois un suivi.
Le risque de récidive, principalement dans les 5 à 10 ans, n’est toutefois pas nul de sorte qu’un suivi régulier s’avère nécessaire.Il repose sur un test très fiable : le dosage de la thyroglobuline dans le sang. La thyroglobuline est la protéine de stockage des hormones thyroïdiennes. Elle est produite de manière spécifique par les cellules de la glande thyroïde. Une thyroglobuline détectable traduit la persistance de cellules thyroïdiennes, cancéreuses ou non, tandis que l’absence de thyroglobuline et celle de tissu thyroïdien résiduel à l’imagerie sont considérées comme des signes de guérison.
Après ablation de la thyroïde, il est nécessaire d’instaurer un traitement de substitution en hormones thyroïdiennes.
Si la maladie est plus avancée (présence de métastases dans d’autres organes), inopérable et résistante à l’iode radioactif, des médicaments de thérapie ciblée (inhibiteurs de kinases) peuvent être efficaces. Vu leurs effets secondaires non négligeables, ils sont utilisés au cas par cas après discussion en réunion pluridisciplinaire. La participation à des études cliniques pour évaluer de nouveaux médicaments est également proposée.
Actieve monitoring van de schildklierkanker
In de afgelopen jaren is actieve monitoring van laagrisico schildkliercarcinomen voorgesteld als gelijkwaardig alternatief voor onmiddellijke chirurgische interventie. Deze monitoring is nuttig voor elke volwassen persoon met een carcinoom met klinische, echografische, cytologische en moleculaire kenmerken met een laag risico op progressie naar aangrenzende of verder afgelegen organen. Actieve monitoring omvat regelmatige follow-up door een echografie van de schildklier.
Onderzoek/innovatie
Vanwege de moeilijkheden bij de diagnostische en therapeutische benadering van schildklierkanker heeft de Europese wetenschappelijke gemeenschap aanbevelingen geformuleerd. Deskundigen van de multidisciplinaire groep die zich bezighoudt met schildklierkanker hebben actief deelgenomen aan het opstellen van deze consensusteksten.
Ze doen ook verschillende onderzoeken naar de factoren die de ontwikkeling van schildklierkanker beïnvloeden. Door de identificatie van deze markers kan de therapeutische benadering verder worden verfijnd. Deelname aan deze studies helpt om patiënten van het Koning Albert II-instituut een behandeling te verstrekken die is afgestemd op de meest recente ontwikkelingen, in het bijzonder voor de kleine groep patiënten met een agressieve ziekte die ongevoelig is voor de gebruikelijke behandeling, namelijk chirurgie en radioactief jodium.
Medullair schildkliercarcinoom
Algemene informatie
Onder de minder vaak voorkomende schildklierkankers onderscheiden we medullair carcinoom. Medullair carcinoom ontwikkelt zich vanuit schildkliercellen die het hormoon calcitonine afscheiden, de ‘signatuur’ van de ziekte. Calcitonine kan ook matig verhoogd zijn in andere klinische situaties dan kanker, wat we zullen vaststellen tijdens het diagnostische onderzoek.
Medullair carcinoom is een erfelijke vorm van kanker bij ongeveer een kwart van de patiënten. Het risico van overdracht kan worden bepaald door genetische analyse van bloedcellen. Soms gaat deze kanker gepaard met tumoren van andere endocriene klieren, met ‘multipele endocriene neoplasie type 2’ tot gevolg.
Diagnose
Net als gedifferentieerd schildkliercarcinoom manifesteert medullair carcinoom zich in de vorm van een schildkliernodus. In dit geval wordt de diagnose echter gesteld op basis van het calcitoninegehalte in het bloed en niet met een cytopunctie van de schildkliernodus. Metastasen in de lymfeklieren of andere organen komen vaak voor. Een hoge afscheiding van calcitonine kan leiden tot diarree en opvliegers.
Behandeling
De behandeling bestaat uit chirurgische resectie van de schildklier en, vaak, van de neklymfeklieren. In tegenstelling tot bij gedifferentieerde schildklierkanker is medullair carcinoom niet gevoelig voor radioactief jodium. Na de operatie wordt op gezette tijden een follow-up van de patiënt uitgevoerd op basis van het calcitoninegehalte in het bloed. De aanhoudende aanwezigheid van een hoog calcitoninegehalte duidt op persisterende kanker, waarbij we de resterende tumor in kaart moeten brengen met echografie, PET-scans en/of scanners en vervolgens moeten verwijderen.
Gerichte geneesmiddelen tegen kanker (kinaseremmers) kunnen effectief zijn in een verder gevorderd (aanwezigheid van metastasen in andere organen) en/of inoperabel stadium van de ziekte. Vanwege hun ingrijpende bijwerkingen wordt hun gebruik geval per geval besproken in een multidisciplinair overleg. Deelname aan klinische studies om nieuwe geneesmiddelen te evalueren wordt ook aangeboden.
Resectie van de schildklier dient als algemene preventieve maatregel te worden aangeboden aan de familieleden van een patiënt met erfelijk medullair carcinoom, na diepgaand genetisch onderzoek en op een met de arts te bepalen leeftijd.
Contact
Voor bijkomende informatie of vragen kunt u contact opnemen met de Oncologiezorgcoördinator op het nummer + 32 2 764 78 82.
Doctor
Dr Orsalia ALEXOPOULOU
Pr Selda AYDIN
Dr Antoine BUEMI
Dr Maria-Cristina BURLACU
Pr Alessandra CAMBONI
Pr Emmanuel COCHE
Dr Frank CORNELIS
Dr Raluca FURNICA
Pr Damien GRUSON
Pr François JAMAR
Dr Eléonore LONGTON
Pr Dominique MAITER
Pr Michel MOURAD
Pr Sandra SCHMITZ
Paramedical
Fanny DEPRÉ
Dang TRINH
Carine VANDEUREN
